Ο Νίτσε για τους «αγανακτισμένους»

Αριστερά: ο Νίτσε μαζί με την παρολίγον σύζυγό του Σαλώμη
και τον φίλο του Πολ Ρέε.
Δεξιά: πορτρέτο του φιλοσόφου, φιλοτεχνημένο
από τον Έντβαρντ Μουνκ.

«Ο αγανακτισμένος άνθρωπος, και εκείνος που αδιάκοπα ξεσκίζει και κατασπαράζει με τα ίδια του τα δόντια τον εαυτό του (ή, αντί για τον εαυτό του, τον κόσμο, τον Θεό ή την κοινωνία), μπορεί, όντως από ηθική άποψη να στέκεται ψηλότερα από τον γελαστό και ικανοποιημένο από τον εαυτό του σάτυρο, αλλά υπό κάθε άλλη έννοια είναι πιο συνηθισμένος, ο πιο αδιάφορος, ο λιγότερο διδακτικός. Και κανένας δε ψεύδεται τόσο, όσο ο αγανακτισμένος».
«Ο Νίτσε από το Άλφα ως το Ωμέγα», μετάφραση – επιμέλεια – ανθολόγηση Κατερίνα Σχινά, εκδόσεις «Μεταίχμιο», σελ. 23

Με 72 εκρηκτικές λέξεις, ο Νίτσε προσφέρει λύση για το πνιγηρό πρόβλημα που έχει αφαιρέσει οξυγόνο από το νου και το πνεύμα των Ελλήνων. Το χωρίο που παρατέθηκε στην αρχή έχει ανθολογηθεί στην όμορφη έκδοση του «Μεταίχμιου» και προέρχεται από το έργο του φιλοσόφου «Πέρα από το καλό και το κακό». Το απόσπασμα είναι ταιριαστό με τον τίτλο του βιβλίου του Νίτσε. Μερικές πραγματικότητες, χειροπιαστές αλήθειες, δεν μπορούν να υπαχθούν σε ηθικό κώδικα. Δεν ανήκουν στο πεδίο της ισχύος των άγραφων νόμων. Είναι αυτές που είναι. Δεν περιφρονούν το καλό και το κακό, ούτε ενδιαφέρονται για αυτό. Βρίσκονται σε άλλη διάσταση, σε διαφορετικές υπαρκτικές σφαίρες από το εκκρεμές της ηθικής, τη δαμόκλειο σπάθη που τέμνει την προσωπικότητά μας σε φωτεινή και σκοτεινή, παραγνωρίζοντας ότι είναι κόσμος ενιαίος. Οι πραγματικότητες υφίστανται εκτός αξιολογικών κρίσεων. Απλά εμείς προσπαθούμε να τις εντάξουμε κάπου για να νιώσουμε καλύτερα με την ερμηνεία τους – μια και πάντα η ερμηνεία προσφέρει μια ψευδαίσθηση κατοχής και ελέγχου. Ο Νίτσε δεν προσδοκούσε τον έλεγχο. Εκδήλωνε τον εσώτερο εαυτό του με την ειλικρίνεια του κεραυνού. Όποιος στάθηκε σε κατάλληλο σημείο για να χτυπηθεί από το ηλεκτρικό φορτίο της φιλοσοφικής αστροφωτιάς του φοβερού «φίλου» του Βάγκνερ -και ήταν και αρκετά τυχερός για να μην απανθρακωθεί- κατάλαβε μερικά από τα μηνύματά του.

Φρούδα ελπίδα

Η αγανάκτηση για τον Γερμανό φιλόσοφο είναι κάτι χειρότερο από το τίποτα. Είναι υποκρισία και κοινοτοπία μαζί. Το κλειδί της σκέψης αυτής της «σκοτεινής» (για μερικούς) μορφής είναι η πράξη. Μόνο η πράξη, η εκδήλωση, το «αίμα» ήταν αληθινό για εκείνον. Η ενέργεια που δεν εκτονώνεται, δεν διοχετεύεται από τον δημιουργό στον υποδοχέα είναι ύβρις. Οι σκέψεις μας, τα συναισθήματα, οι πόθοι, οι στοχασμοί και οι αναπολήσεις δεν αποκτούν περιεχόμενο αν δεν καταλήξουν σε μια εμφατική έκφραση της αποδοχής ή της απόρριψής τους. Στην Ελλάδα, εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκλωβιστεί στο αδιέξοδο της αγανάκτησης. Βαδίζουν πάνω κάτω. Βρίσκουν το εικονικό «τέρμα», αποκαρδιώνονται κι έπειτα πραγματοποιούν την ίδια διαδρομή. Ατέρμονα, ατελέσφορα. Προσπαθούν να φέρουν διαφορετικά αποτελέσματα επαναλαμβάνοντας τα βασικά λάθη της συμπεριφοράς τους. Το εργαστήριο του παραλόγου περιλαμβάνει: 1) «Θεσμική» απειλή για επιδείνωση της δεινής κατάστασης. 2) Αβολίδωτη γκρίνια των άμεσα θιγομένων. 3) Περαιτέρω επιδείνωση. 4) Ακίνδυνη αγανάκτηση των πολλών. 5) Ήσυχος και νομιμόφρων θάνατος όσων έχουν παρεξηγήσει τον εαυτό τους για ανίσχυρο. 6) Επιπλέον απειλές για επιδείνωση της κατάστασης. 7) Συμμόρφωση των πολλών με τη θεσμοθετημένη χαμοζωή εν όψει του θρυλούμενου Αρμαγεδδώνα. 8) Παραίτηση των πολλών από το δικαίωμα του να «είναι» και εθελούσιος υποβιβασμός τους στην κατάσταση του «υπάρχειν».
Λίγα πράγματα είναι χειρότερα από την ανάθεση του βίου μας στην αρμοδιότητα μιας φρούδας ελπίδας.

Ανοχή – ενοχή

Στο «Ανθρώπινο πολύ ανθρώπινο», ο Νίτσε συμπληρώνει την τοποθέτησή του για τους «αγανακτισμένους» με τα ακόλουθα: «κανείς δεν μιλάει πιο παθιασμένα για τα δικαιώματά του από εκείνον που, στο βάθος της ψυχής του, αμφιβάλλει κάπως για αυτά». Αν κάνουμε τον κόπο να ατενίσουμε με ειλικρίνεια τα συνειδησιακά βάθη μας θα διαπιστώσουμε ότι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο έχουμε πειστεί πως έχουμε άδικο! Και όπως έχει εξελιχθεί η κατάσταση, το άδικο είναι το μόνο που μας απέμεινε. Ως αδρανείς και παραδομένοι είμαστε προδότες της ίδιας της φύσης, της ιδιοσυστασίας μας. Για να ξεφορτωθούμε το βάρος του μηδενός πρέπει να αρχίσουμε να κινούμαστε, να πράττουμε, να δρούμε. Ακόμα κι αν κάνουμε όλα τα λάθη του κόσμου. Καλύτερα να κάνεις τα λάθη που αγαπάς, που δονείται το είναι σου για αυτά, παρά να λες τα -κατά τους άλλους- αφόρητα πλην «σωστά», κάνοντας τίποτα. Πράξεις, λοιπόν! Ό,τι πιστεύουμε το υπηρετούμε μέχρι το τέλος!

adiavroxoi.blogspot.gr