Ήθος τυράννου…

ΣΤΕΛΙΟΣ ΣΥΡΜΟΓΛΟΥ

«Οι πλείστοι σχεδόν τους τυράννους, για να μιλήσω γενικά, προήλθαν από τους δημαγωγούς, οι οποίοι, συκοφαντώντας τους άξιους και διακεκριμένους, υφάρπαξαν την εμπιστοσύνη του λαού».
Αριστοτέλης

Όλοι ανεξαιρέτως ομιλούν για δημοκρατία. Ακόμη και εκείνοι που την κακοποιούν και ως προς το όνομά της και ως προς το νόημά της. Η κακοποίηση του ονόματος πρώτα: Αν δημοκρατία σημαίνει «κράτος του δήμου», δηλαδή εξουσία του λαού, τότε τι τάχα προσθέτει στη δημοκρατία το επίθετο «λαϊκή»; Η κακοποίηση του νοήματος ύστερα: Τι είδους δημοκρατία μπορεί να έχουν τα κράτη εκείνα, στα οποία σφαγιάζεται η ανθρώπινη ελευθερία και αξιοπρέπεια και ακυρώνονται στοιχειώδη δικαιώματα του προσώπου;

Όπου, τώρα, δεν υπάρχει ελεύθερη δημοκρατία, εκεί δεν υφίσταται κίνδυνος και να καταλυθεί αυτή, αφού δεν υπάρχει. Εκεί χρειάζεται αγώνας και κάθε είδους συμπαράσταση και φωτισμός της παγκόσμιας κοινής γνώμης με την απειλή του σύγχρονου ολοκληρωτισμού που απεργάζεται δεσμά για την οικουμένη. Υπάρχουν, όμως, πολιτεύματα που σέβονται τα ατομικά δικαιώματα του ανθρώπου και συγχρόνως υπηρετούν της ελεύθερη πρόοδο και ευημερία της κοινωνίας. Είναι οι δημοκρατίες στις οποίες η όλη πολιτειακή οργάνωση, η δομή και η λειτουργία αποβλέπουν σε έναν ιστορικής σημασίας συγκερασμό του ατομικού καλού και του κοινωνικού. Στην αυτονομία και αυτάρκεια του προσώπου μέσα σε μια ισχυρή και ευνομούμενη, αλλά όχι καταπιεστική πολιτεία. Αυτός είναι ο μέγας άθλος κάθε αληθινής δημοκρατίας. Όμως η δημοκρατία σήμερα απειλείται και το μέλλον της φαίνεται θανάσιμα παγιδευμένο. Οι λόγοι είναι πολλοί και οι κίνδυνοι εξαιρετικά σοβαροί. Αλλά ο σοβαρότερος κίνδυνος εκπορεύεται από το ήθος του τυράννου που εν μέση δημοκρατία αρχίζει να δημιουργείται.

Πρόκειται για ένα είδος σύγχρονου τυράννου που παράγει και ανέχεται η δημοκρατική εποχή μας και ζωή μας. Ποια είναι τα γνωρίσματα, ποια τα χαρακτηριστικά αυτού του νέου τυράννου; Ποια είναι η ταυτότητά του; Πρώτα-πρώτα δεν πιστεύει κατά βάθος ότι θεμέλιο της δημοκρατίας είναι η αρετή. Αγνοεί, ίσως, την αθάνατη διδαχή της αρχαίας Ελλάδας: «Ου τοις ψηφίσμασιν, αλλά τοις ήθεσιν, καλώς οικούνται αι πόλεις». Τα κράτη κυβερνώνται καλά όχι από τους γραπτούς, αλλά με τους άγραφους ηθικούς νόμους… Με το Ήθος. Ο σύγχρονος και μάλιστα δημοκρατικά εκλεγμένος τύραννος, όμως, έχει έναως Ήθος, ότι δηλαδή δεν έχει κανένα Ήθος και έτσι οικοδομεί μια καινούργια Ηθική του Μη Ηθικού, που σημαίνει μιαν ανήθικη Ηθική! Προς αυτήν προσανατολίζει, παραδειγματίζει και εθίζει τους πολίτες.

Την ηθική αδιαφορία, αναισθησία και αναισχυντία του αρχαίου τυράννου την κρατούσε μυστική ή την περιόριζε δραστικά ο φόβος και η μόνωσή του. Όμως, η αλλαγή των συνθηκών ζωής σήμερα και η ιλιγγιώδης ανάπτυξη των μέσων επικοινωνίας εισάγουν την ηθική ελεφαντίαση, τη χοίρεια αδιαντροπιά του τύραννου στο σπίτι μας. Πώς; Ανοίγεις την τηλεόραση και τον βλέπεις σημαιοστολισμένο, ευπρεπή και ιματισμένο, βαθύτατα προβληματισμένο και τιμητή να εκφωνεί λόγους γεμάτους ασυνέπεια και φθηνή δημαγωγία. Δεν φέρει ίχνος εντροπής στις μαλακές παρειές του για όσα «η πόλις εβόησε» και ο κόσμος καταμαρτυρεί.

Αλλά η Ηθική ενός τυράννου της σημερινής εποχής έχει μια βαθύτερη φιλοσοφία και ένα πολύ ευρύτερο φάσμα. Δεν πιστεύει ότι θεμέλιο της δημοκρατικής πολιτείας είναι η αλήθεια. Ο σύγχρονος τύραννος, μάλιστα, είναι ο ασυναγώνιστος πλαστογράφος της, ο παραχαράκτης της αλήθειας. Διαθέτει προς τούτο μία έμφυτη, χαρισματική ικανότητα μεθοδευμένης κάλυψης της αλήθειας και στρέβλωσης της πραγματικότητας με την οποία παραπληροφορεί, αποπροσανατολίζει ή υπνωτίζει τις μάζες. Το προπαγανδιστικό του ψεύδος έχει καταπληκτικά αποτελέσματα και «ποιεί τον κρείττονα λόγον ήσσονα». Κάνει δηλαδή το «μαύρο άσπρο», γιατί γνωρίζει ότι με αυτόν τον τρόπο «εκπορθείται η ακρόπολη της ψυχής μας», όταν μάλιστα είναι «αδειανή μαθημάτων τε και επιτηδευμάτων καλών και λόγων αληθών», σύμφωνα με τα ρήματα του Πλάτωνος.

Δεν πιστεύει ο τύραννος ότι θεμέλιο της δημοκρατικής πολιτείας είναι η αξιοκρατία. Έτσι, νομίζει θνητή φλυαρία εκείνο που ήταν ο ιερός και απαραβίαστος νόμος της αθηναϊκής δημοκρατίας. Περιφρονεί και λακτίζει κάθε αξιοκρατία και ενθρονίζει στη θέση της την οικογενειοκρατία και την ημετεροκρατία. Μέτρια ή παντελώς ανίκανα αναστήματα, έτσι ώστε να υπερέχει συντριπτικά το ανάστημα του αρχηγού να μην τολμούν να διαφωνήσουν και ως πειθήνια όργανα να υπακούουν τυφλά και να είναι πάντοτε υπεύθυνοι για τα οποιαδήποτε πολιτικά σφάλματα ή σκάνδαλα του αλάθητου αρχηγού τύραννου.

Αν, όμως, κάποιος από αυτά τα σκεύη της εκλογής του αποδειχθεί στην πράξη κατά την άσκηση της εξουσίας ικανός και άξιος ή το χειρότερο με φιλελεύθερο φρόνημα και όρθια σπονδυλική ηθική στήλη, αυτόν φροντίζει ο σύγχρονος τύραννος να τον κατασπαράζει. Επιβουλή, διαβολή, σπίλωση, ταπείνωση, εκμηδένιση είναι οι συνέπειες της αποστασιοποιήσεώς του, της κριτικής του ή και απλής διαφωνίας του.

Ακτινοσκοπώντας το ήθος του τότε τυράννου ο θεήλατος νους του Πλάτωνος, με λέξεις που κτυπούν κατάστηθα τον σύγχρονο «δημοκρατικό» τύραννο, εμβαθύνει στο δούλο και δόλιο Είναι του και στον τρόπο με τον οποίο εξουδετερώνει και εξολοθρεύει όσους υποψιάζεται ότι ίσως βάλουν εμπόδια στην εξουσία του.

Η ανήθικη Ηθική του σύγχρονου τύραννου είναι απροσχηματική και αμείλικτη: Όχι βέβαια ο ίδιος ή η εσφαλμένη και διεφθαρμένη πολιτική κάποιων συνεργατών του, αλλά ο διαφωνών και οι ενέργειές του είναι εκείνες που τον θέτουν «εκτός κόμματος» και εκτός εξουσίας.

statesmen.gr